Innowacje - modne hasło czy konieczność

Innowacje - modne hasło czy konieczność
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Okres kryzysu, czy jak kto woli spowolnienia gospodarczego sprzyja poszukiwaniu powodów zaistniałej sytuacji. Zespoły specjalistów identyfikują dziesiątki przyczyn oraz warunków umożliwiających ożywienie gospodarki, a tym samym odwrócenie jej spadkowego trendu. Wśród wielu przyczyn i warunków wyjścia z recesji gospodarczej szczególnie często pojawiają się hasła innowacji i innowacyjności.

Chociaż w Polsce tematyka innowacji była i jest obecna w różnego typu strategiach, diagnozach, programach, przepisach i dyskusjach od wielu lat, to jednak nie na tyle skutecznie, aby wpłynęła na wzrost poziomu innowacyjności gospodarki. Świadczą o tym różnego typu rankingi i wyniki badań. Według Global Innovation Index, Polska w ciągu ostatniego roku spadła w rankingu innowacyjności o 5 pozycji i zajmuje obecnie 49. miejsce na 142 analizowane kraje. W podobnym rankingu, opublikowanym przez Komisję Europejską na podstawie badań Innovation Union Scoreboard 2013, zajmujemy 24. miejsce wśród 27 krajów Unii Europejskiej.

Innowacje a konkurencyjność gospodarki

Istnieją różne interpretacje innowacji. Prawie wszystkie podkreślają, że przez innowacje rozumie się wprowadzenie do praktyki nowych lub ulepszonych produktów, procesów oraz metod organizacyjnych lub marketingowych, które muszą być nowością przynajmniej dla samego przedsiębiorstwa. Jedynie w interpretacji ustawy o podatku CIT innowacja nie może być stosowana na świecie przez okres dłuższy niż ostatnie 5 lat. Zarówno teoretycy, jak i praktycy zgadzają się co do tego, że innowacje wpływają korzystnie na konkurencyjność gospodarki, jako całości. Poszczególne firmy unowocześniają procesy produkcyjne w celu odniesienia konkretnych korzyści, a polegających np. na wzroście jakości, wydajności oraz elastyczności produkcji, obniżce kosztów, uruchomieniu produkcji nowego wyrobu itp. A wszystko po to, aby zwiększyć zysk, zapewnić rozwój firmy, być lepszym od konkurencji i w rezultacie spowodować wzrost poziomu innowacyjności gospodarki. Ministerstwo Gospodarki w opublikowanej w styczniu 2013 r. "Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki. Dynamiczna Polska 2020" określa, że "przez innowacyjność gospodarki należy rozumieć zdolność i motywację podmiotów gospodarczych do ustawicznego poszukiwania i wykorzystywania w praktyce wyników prac badawczych i rozwojowych, nowych koncepcji, pomysłów i wynalazków, nowych rozwiązań w organizacji i zarządzaniu....".

Zdolność i motywacja do wdrażania innowacji w spawalnictwie

Działem przemysłu, na przykładzie którego można prześledzić zdolność i motywację do wykorzystania w praktyce innowacyjnych rozwiązań może być spawalnictwo. Z uwagi na skalę zastosowania (około 6 tys. firm w ponad 100 branżach polskiej gospodarki przetwarza różnego typu materiały na konstrukcje i wyroby spawane), spawalnictwo pełni ważną rolę w zwiększaniu innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki, jako całości.

Ocenę zdolności i motywacji firm do wdrażania innowacji przedstawiono m.in. w oparciu o wyniki badań ankietowych około 200 producentów konstrukcji i wyrobów spawanych, reprezentujących 5 województw (śląskie, małopolskie, wielkopolskie, mazowieckie i opolskie), a zróżnicowanych pod względem wielkości zatrudnienia i branż. Wyszczególniono małe i średnie firmy, tzw. MSP, przez które rozumie się firmy zatrudniające do 250 osób, a także firmy duże zatrudniające powyżej 250 osób.

Poziom organizacji i personel świadectwem potencjału i jakości spawalnictwa

Aby procesy spawalnicze zapewniały wysoką jakość i niezawodność wytwarzanych konstrukcji konieczne jest spełnienie określonych wymagań w zakresie organizacji produkcji i kwalifikacji personelu spawalniczego. Dla spawalnictwa przeznaczonych jest wiele specjalistycznych norm, systemów zarządzania jakością i uprawnień. Większość z nich wyszczególnionych jest na rysunku 1. Ich wdrożenie wymaga wielu usprawnień organizacyjnych i poniesienia niemałych kosztów. Potwierdza jednak wysoki poziom prac spawalniczych i pełni niebagatelną rolę w zdobywaniu klientów na konkurencyjnym międzynarodowym rynku. Spośród analizowanych firm każda miała przynajmniej jeden z przedstawionych na rysunku 1 systemów zarządzania jakością lub uprawnień według wymagań międzynarodowych lub krajowych. Niemal 90% dużych i 80% małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) wdrożyło system zarządzania jakością według ISO serii 9000, a około 70% dużych i 50% MSP wdrożyło bardzo istotne dla spawalnictwa "Wymagania jakości dotyczące spawania materiałów metalowych" wg norm serii PN-EN ISO 3834. Firmy produkujące konstrukcje na rynek niemiecki spełniają wymagania według norm DIN 18800, a firmy budowlane normy PN-EN 1090 itd. Około 1000 przedsiębiorstw spełnia wymagania w zakresie wykonywania konstrukcji stalowych i budowlanych według norm PN-M-69009 i/lub PN-B-6200. Świadczy to o determinacji i chęci wdrażania innowacji z zakresu organizacji produkcji i jest potwierdzeniem wysokiej jakości produkcji przy wykorzystaniu technik spawalniczych.

Do zatrudnienia personelu o kwalifikacjach potwierdzonych międzynarodowymi dyplomami inżyniera (IWE), technologa (IWT), mistrza (IWS) itd. oraz personelu badań nieniszczących (NDT) zobligowane są firmy, które wdrożyły systemy zarządzania jakością lub uprawnienia według międzynarodowych norm. Spełnienie tych wymagań likwiduje wszelkie nieporozumienia i luki formalne i prawne w handlu międzynarodowym. Stwarza pozytywny obraz polskiego spawalnictwa.

W Polsce ponad 4 tys. osób dysponuje międzynarodowymi lub europejskimi dyplomami z dziedziny spawalnictwa, a ponad 8 tys. osób ma potwierdzone kwalifikacje w zakresie badań nieniszczących złączy spawanych. Jak wynika z rysunku 2, niemal w każdej analizowanej dużej firmie zatrudniony był przynajmniej jeden specjalista z międzynarodowym dyplomem. Większą aktywność w zakresie zatrudniania personelu o potwierdzonych kwalifikacjach przejawiają firmy duże. Wynika to przede wszystkim z tego, że firmy te, w dużo większym zakresie niż MSP, są eksporterami konstrukcji.

Rodzaj inwestycji w analizowanych firmach w ostatnich 5 latach

Jednym z mierników stanu i poziomu innowacyjności spawalnictwa może być rodzaj inwestycji dokonywanych w ostatnich 5 latach. Z analizy ankietowanych firm wynika, że ich działalność innowacyjna polegała przede wszystkim na zakupie nowych urządzeń (80% odpowiedzi), szkoleniach i kursach (80% firmy duże, 68% MSP) oraz na inwestycjach budowlanych (około 40%) (rys. 3). Jedynie około 10% dużych firm i 5% MSP inwestowało w badania i rozwój, patenty i licencje oraz programy komputerowe, czyli w działalność o najwyższym poziomie innowacyjności. Lepsza sytuacja jest w przypadku zastosowania nowych technologii spawania, ponieważ 50% dużych firm i 40% MSP stwierdziło ich praktyczne wykorzystanie.

Ze szczegółowej analizy rodzaju inwestycji dokonywanych w ostatnich latach wynika, że najczęściej inwestowano w klasyczne technologie i urządzenia, tj. MIG/MAG, TIG, EO, ŁK, a jedynie około 2% MSP i 3% dużych firm zainwestowało w technologie laserowe do spawania (tablica 1). Aby wdrożyć technologie spawania laserowego, konieczna jest wysoka jakość i powtarzalność przygotowania elementów do spawania, a to zapewniają technologie cięcia plazmowego i laserowego. Większa aktywność firm w zakupie nowoczesnych urządzeń do cięcia, zarówno laserowych (od 2,8 do 11,9% firm), jak i plazmowych (od 18,7 do 38,8% firm), świadczy o tym, że firmy myślą o przyszłości i inwestują w jakość przygotowania elementów do spawania.

Większość nowoczesnych wysoko wydajnych technologii wymaga zautomatyzowanych i zrobotyzowanych metod spawania. Jak wynika m.in. z tablicy 2, w tej kwestii polskie spawalnictwo ma jeszcze bardzo dużo do zrobienia.

Zdolność i motywacja jest, funduszy brak

Zdolność i motywację producentów konstrukcji i wyrobów spawanych do wdrażania innowacji potwierdza wiele czynników przedstawionych na rysunkach 1 do 3. Należą do nich m.in. systemy zarządzania jakością, wysoki poziom kadr spawalniczych, dość duża aktywność, jeśli chodzi o zakupy nowych urządzeń, udział w szkoleniach itp.

Co zatem spowodowało, że wśród dokonywanych inwestycji relatywnie mały udział stanowią nakłady na działalność badawczo-rozwojową, patenty i licencje, technologie laserowe, robotyzację itp.?

Jak wynika z rysunku 4, główne powody niskiej działalności innowacyjnej w analizowanych firmach leżały głównie po stronie finansów. Zarówno duże, jak również małe i średnie firmy (MSP) uznały wysokie koszty innowacji (ponad 50% firm) oraz brak funduszy (ponad 40% firm) za podstawowe przyczyny braku inwestycji w innowacyjne rozwiązania. O ile co do kosztów i ryzyka nie ma istotnych różnic pomiędzy MSP i dużymi firmami, to niechęć do zmian i zadowolenie z istniejącego stanu występuje kilkakrotnie częściej w dużych firmach (około 27%) niż w MSP (około 10%). Dla ponad 20% MSP czynnikiem utrudniającym działalność innowacyjną jest brak odpowiedniej wiedzy. Chociaż dla dużych firm jest to mniejszy problem, to jednak należy mieć świadomość, że bez informacji o nowościach i korzyściach z nimi związanych nie będzie znaczącego postępu w procesach produkcji.

Najbardziej innowacyjne kraje świata doceniają rolę zachęt finansowych do wdrażania innowacji, a system ulg podatkowych odgrywa w nich istotną rolę. Według danych Eurostatu całkowite wydatki na badania i rozwój w Polsce w 2011 r. były 7-krotnie niższe od średniej europejskiej. System zachęt do wdrażania innowacji oparty jest głównie na dotacjach w ramach tzw. programów operacyjnych z udziałem funduszy unijnych oraz z budżetu. Chociaż w spawalnictwie fundusze te spełniły pozytywną rolę, bo to m.in. dzięki nim około 23% analizowanych MSP oraz prawie 12% dużych firm sfinansowało zakup nowoczesnych urządzeń lub technologii (rys. 4), to jednak nie zdołały one zmienić obrazu innowacyjności przemysłu jako całości.

Według danych GUS udział aktywnych innowacyjnie przedsiębiorstw przemysłowych w ogólnej liczbie podmiotów spadł z 18,1% w latach 2008-2010 do 16,9% w latach 2009-2011. Z analiz prowadzonych przez firmę Deloitte wysokość ulg podatkowych na działalność badawczo-rozwojową, w zdecydowanie bardziej innowacyjnych w porównaniu do Polski krajach oraz w Polsce przedstawia się następująco:

Jak podaje OECD, Polska oferuje jeden z najniższych poziomów korzyści podatkowych na jednego dolara zainwestowanego w badanie i rozwój. W kraju za jednego wydanego dolara duże przedsiębiorstwo może uzyskać 0,01 dolara korzyści podatkowych, a np. w Hiszpanii - 0,35 dolara. Ponadto formalne i biurokratyczne przyczyny zniechęcają firmy do korzystania z oferowanych ulg. Jak podaje Deloitte, w Polsce wnioski o zwolnienia podatkowe w ramach ulgi na nowe technologie w latach 2006-07 złożyło 117 firm, w 2007-08 - 11. W tym samym czasie w Wielkiej Brytanii 6760 i 7670, a w Portugalii - 424 i 424.

Innowacje w spawalnictwie - dlaczego konieczność

Na przestrzeni ostatnich 20 lat w spawalnictwie polskim dokonał się znaczący postęp, zarówno z punktu widzenia organizacji produkcji, poziomu kadr, jak również parku technologicznego i możliwości wytwórczych. Mamy wiele sukcesów, w których technologie spawania mają swój udział. Przykładem może być drugie miejsce Polski w produkcji konstrukcji stalowych w Europie, pierwsze miejsce w produkcji autobusów, unikatowe w skali światowej stanowisko do spawania hybrydowego (laser + MAG) paneli ścian szczelnych wykorzystywanych w konstrukcjach dla energetyki, opracowane i wdrożone w firmie Energomontaż Południe. W kraju znane są i stosowane najnowocześniejsze techniki spawalnicze. Problemem jest natomiast zbyt mała skala ich zastosowania.

Trzeba podkreślić, że oprócz ewidentnych sukcesów w spawalnictwie będących efektem inwestycji dokonywanych w ostatnich latach, nasza konkurencyjność opierała się w dużym stopniu na relatywnie niższych kosztach robocizny, przy równocześnie wysokich kwalifikacjach personelu. To źródło przewagi konkurencyjnej powoli się kończy i wkrótce nie będzie miało istotnego znaczenia. Jak pokazują doświadczenia bogatych krajów, sprawdzonym i skutecznym środkiem rozwoju, postępu i konkurencyjności są innowacje. To dzięki nim wzrasta jakość i wydajność produkcji, możliwa jest obniżka kosztów, zwiększenie elastyczności produkcji itd.

Przykładowo, zastąpienie spawania metodą MAG spawaniem laserowym hybrydowym umożliwia 10-krotne zmniejszenie przekroju spoiny, a zatem zmniejszenie ilości zużytego drutu, robocizny i energii elektrycznej, ponad 6-krotne zmniejszenie energii liniowej spawania, a w konsekwencji mniejszych problemów z odkształceniami, zwiększenie prędkości i jakości spawania. Na pospawanie złącza o grubości 8 mm metodą MAG spawacz zużyje ponad 8 minut, robot przy spawaniu hybrydowym niewiele ponad 1 minutę. Spawanie zrobotyzowane umożliwia kilkakrotny wzrost wydajności, a dzięki możliwości zaprogramowania robota do spawania różnych elementów, producent ma możliwość szybkiego dostosowania do zmieniających się wymagań klienta. To przykłady najbardziej innowacyjnych, ale i najdroższych metod spawania, których zastosowanie musi być szczególnie uzasadnione technologicznie i ekonomicznie.

W spawalnictwie, z uwagi na złożoność stosowanych procesów, jest szczególnie szerokie pole do wprowadzania postępu. Nowoczesne, programowalne źródła energii spawalniczej, gazy osłonowe dostosowane do specyfiki spawanych materiałów, wdrożenie bardziej wydajnych metod spawania i cięcia oraz ich mechanizacja i automatyzacja, zastosowanie technologii umożliwiających łączenie trudno spawalnych materiałów itd., to przykłady dużo tańszych od przytoczonych powyżej rozwiązań. Inwestując w nowe rozwiązania, warto pamiętać, że za innowację płaci się raz, a korzyści uzyskuje się przez wiele lat. Aby dokonywać racjonalnych zmian, zwiększających konkurencyjność firmy, trzeba wiedzieć co i dlaczego chce się zmienić. I tutaj trudno przecenić rolę współpracy z jednostkami naukowo-badawczymi.

Podsumowanie

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na fakt, że od dyskusji, analiz, strategii i diagnoz nie przybywa zdolności i motywacji do wdrażania innowacji. Na ich poziom wpływ mają przede wszystkim konkretne decyzje i przepisy, które w jasny i prosty sposób będą motywować firmy do inwestowania w innowacyjne rozwiązania i zachęcą do współpracy z jednostkami naukowymi, i odwrotnie. Niebagatelną rolę pełnią środki przeznaczone na innowacje. Nie można maksymalizować oczekiwań bez ich zwiększania.

Z przedstawionych danych wynika, że pomimo ograniczonych wydatków na innowacje spawalnictwo radzi sobie nie najgorzej. Globalizujący się rynek oraz zwiększająca się konkurencja, dla przewidujących menadżerów, powinny być sygnałem do podjęcia działań, które im sprostają. Przykłady pokazują, że innowacje mogą być szansą na uzyskanie ekonomicznych korzyści i ważnym elementem postępu w firmach spawalniczych.

Literatura

1. Pilarczyk J., Zeman W.: Spawalnictwo dziś i jutro. Biuletyn Instytutu Spawalnictwa, 2012, nr 5, s. 25-41.
2. Pilarczyk J., Zeman W.: Innowacyjność w spawalnictwie. Konstrukcje Stalowe, 2013, nr 4.
3. Adamiec J., Gawrysiuk W.: Nowe możliwości spawania hybrydowego laser+ MAG paneli ścian szczelnych. Materiały III Międzynarodowej Konferencji Spawalniczej PowerWelding, Podlesice, 3-4 października 2013 r.
4. GUS: Działalność Innowacyjna Przedsiębiorstw w latach 2009 - 2011, Urząd Statystyczny w Szczecinie, Warszawa 2012 r.
5. Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki "Dynamiczna Polska", Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, styczeń 2013 r.
6. Badania i rozwój 2013 - światowy system zachęt, www.delloite.com/pl
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Innowacje - modne hasło czy konieczność

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!