Odlewnictwo w kraju i na świecie - status quo i tendencje rozwojowe

Odlewnictwo w kraju i na świecie - status quo i tendencje rozwojowe
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Czasopismo Modern Casting przyniosło krótką charakterystykę i analizę stanu odlewnictwa globalnego [1]. Wedle zamieszczonych tam danych światowa produkcja odlewnicza w roku 2016 sięgnęła poziomu 104,4 mln ton i była w granicach błędu statystycznego na poziomie zeszłorocznym (104,5) [2].

Dla przypomnienia, niewielki wzrost produkcji (o 0,4%) obserwowano w roku 2015 w porównaniu do roku 2014. Cytowane liczby potwierdzają sformułowaną w poprzedniej publikacji tezę o pojawieniu się niekorzystnego trendu stagnacji w produkcji odlewniczej w świecie, szczególnie w odlewnictwie stopów żelaza [2]. Do powyższych faktów należy także odnieść zmniejszenie w 2016 (w relacji rok do roku) o 1,4% globalnej ilości odlewni, co może być wszelako spowodowane obserwowaną w ostatnim okresie tendencją wzrostu tonażowej produkcji odlewów, co z kolei powoduje prostą eliminację z rynku odlewni małych, nisko tonażowych. W roku 2005 w USA funkcjonowało 2 380 odlewni; w roku 2016 pozostało ich 1961 [3], a więc na przestrzeni 12 lat liczba odlewni zmniejszała się średnio o ponad nieco 1% rocznie. Do przyczyn tego zjawiska można odnieść recesję, konkurencję zagraniczną, zaostrzenie regulacji prawnych i postęp technologiczny. Tak a propos, odniesiona do 2016 roku średnia wielkość światowej produkcji w przeliczeniu na odlewnię wyniosła 2 253 tony (w roku 2015: 2216 ton); przy czym ta największa jest od lat domeną gospodarki niemieckiej (8 895 ton); w USA wskaźnik ten wyniósł 4 791 ton na odlewnię. Można więc domniemywać, iż biznes odlewniczy w wiodących krajach świata charakteryzuje konsolidacja i wzrost efektowności produkcji.

Wspomniana na wstępie publikacja Modern Casting (Census of World Casting Production) zawiera porównanie danych, pozyskanych od stowarzyszeń i innych organizacji naukowych, badawczych i technicznych 36 krajów z czterech kontynentów, z czego w 11 z nich odnotowano wzrost produkcji.

Jest znamienne, że 10 wiodących światowych producentów wytwarza aż 91,6 mln ton odlewów, co stanowi blisko 90% produkcji globalnej. Stowarzyszenie Odlewni Chińskich (The China Foundry Association) donosi o 3,5% wzroście produkcji, która w 2016 osiągnęła poziom 47,20 mln ton, czyli 45% produkcji światowej. The Institute of Indian Foundrymen raportuje o 5,4% wzroście, co oznacza, że Indie utrzymały drugą pozycję w rankingu wiodących producentów odlewów (11,35 mln ton). Trzeci z liderów, USA, odnotował dalszy spadek produkcji, utrzymujący się od 2012 roku (9,40 mln ton). Optymistycznie brzmi zapowiedź spodziewanego wzrostu produkcji (o 2,8%) oraz sprzedaży (o 4,7%) odlewów amerykańskich w 2018 roku. Zdolności produkcyjne amerykańskiego rynku wynoszą 15,30 mln ton rocznie, co oznacza, że nawet optymistyczne prognozy zakładają, iż w roku 2017 odlewnictwo USA będzie pracować na poziomie 75% swoich możliwości. Czwarty producent światowy, Japonia, zakończył rok 2016 z poziomem produkcji 5,20 mln ton, co jest praktycznie równe produkcji Niemiec (5,17 mln ton), piątego producenta na świecie. Pozostała piątka wiodących producentów to Rosja (3,90 mln ton), Korea (2,61 mln ton), Meksyk (2,56 mln ton), Brazylia (2,10 mln ton) i Włochy (2,08 mln ton) (rys. 1, tab. 1).

Światowa produkcja odlewów ze stopów żelaza, w tym z żeliwa szarego, sferoidalnego, ciągliwego i staliwa zmniejszyła się o 1%. Ponieważ odlewy ze stopów Fe stanowią blisko 80% produkcji ogólnej, ten spadek był odczuwalny w wielu krajach (tab. 1, 2). Z drugiej strony wzrost produkcji odlewów ze stopów metali nieżelaznych w roku 2016 był istotny (5,7%), co odzwierciedla obserwowaną od wielu lat tendencję do konwersji materiałowej typowych aplikacji z ciężkich stopów żelaza (szczególnie żeliwa szarego i staliwa) na lżejsze opcje materiałowe (szczególnie stopy aluminium) (rys. 2). O ile w ciągu analizowanych 50 lat udział światowej produkcji odlewów aluminiowych zwiększył się ponad 6-krotnie do poziomu ponad 17%, o tyle wzrost produkcji odlewów z żeliwa sferoidalnego doprowadził do jego niemalże skoku z 4% do blisko jednej czwartej (24,4%). Udział odlewów z żeliwa szarego, mimo znacznego spadku udziału z ponad 75% w 1966 roku, dalej jest dominujący i wynosi ponad 44%.

Porównanie zmian w wielkości produkcji odlewniczej na przestrzeni ostatnich 50 lat zostało pokazane na rys. 3, na którym zamieszczono dane dla czterech wybranych krajów: Chin, USA, Indii i Rosji. Do 1986 roku światowym liderem była Rosja (ówczesny ZSRR; w 1976 ten kraj wręcz zdominował globalny rynek odlewów - od tego roku pojawiła się tendencja spadkowa z okresem niewielkiego wzrostu w latach 1996-2006). Gwoli przypomnienia, wielkość produkcji odlewniczej w Polsce w latach siedemdziesiątych/osiemdziesiątych utrzymywała się na poziomie powyżej 2 mln ton (z maksimum 2,65 mln ton, przypadającym na rok 1977) [6]. Po 1986 na pozycji wiodącej uplasowały się Stany Zjednoczone, które utrzymały pozycję lidera do roku 2000; wówczas to gwałtownie rozwijająca się odlewnicza branża Chin rozpoczęła okres dominacji ze stale powiększającym się tempem wzrostu. Na rok 1986 datowany jest także początek ekspansji odlewniczej rynku hinduskiego.

Szacuje się, że ogólna liczba zakładów odlewniczych na świecie wynosi ponad 47 000 (tab. 3). Ilość odlewni w poszczególnych krajach, co wydaje się być oczywiste, w mniejszym lub większym stopniu koreluje z wielkością produkcji (rys. 4). Najwięcej odlewni jest w Chinach (ponad 50%), potem w Indiach (ponad 10%), USA (4,2%), prawie tyle samo w Pakistanie (3,8% - sic!), Japonii (3,4%), Rosji (2,4%), we Włoszech (2,2%), Brazylii (2,2%), Turcji (2,0%) i Korei (1,9%). Oprócz nieoczekiwanego czwartego miejsca na świecie Pakistanu, połączonego z raptownym, blisko 50% wzrostem produkcji (tab. 1.) (jeżeli bezwzględnie wierzyć w wiarygodność danych statystycznych, pozyskiwanych z tego kraju), zwraca uwagę relatywnie niskie usytuowanie w tym rankingu Niemiec, co jest spowodowane wspomnianą na wstępie wysoką wydajnością odlewni niemieckich, gwarantującą przy stosunkowo niewielkiej ilości odlewni (1,2%) piąte miejsce w światowym rankingu największych producentów odlewów. Do krajów, w których większość odlewni stanowią odlewnie stopów metali nieżelaznych należą: Włochy (83%), Francja (71%), Portugalia (65%), Szwajcaria (64%), Austria i Szwecja (po 60%), Niemcy (59%), Polska (52%). W USA jest praktycznie tyle samo odlewni stopów żelaza, co odlewni stopów metali nieżelaznych.

W Europie funkcjonuje około 7000 odlewni, w tym ok. 40% stanowią odlewnie stopów żelaza. Wielkość produkcji odlewów w Europie w ostatnich latach utrzymuje się na podobnym poziomie tj. około 21-22 mln ton. Systematycznie wzrasta produkcja odlewów ze stopów aluminium, średnio na poziomie 5%.

W roku 2016 produkcja odlewów w Europie spadła o około 2% i wyniosła 21,5 mln ton odlewów. Spadła produkcja odlewów ze stopów żelaza o około 5%, nastąpił natomiast wzrost produkcji odlewów ze stopów metali nieżelaznych o ponad 8%, wygenerowany głównie przez produkcję odlewów ze stopów aluminium.

Analiza zmian produkcji odlewów w poszczególnych krajach europejskich pokazała, że spadek produkcji, zwłaszcza w zakresie stopów żelaza, odnotowała większość producentów. Obniżenie produkcji odnotowały takie kraje jak m.in. Rosja (ogółem o ponad 7% w odniesieniu do ostatnich publikowanych danych z roku 2014), Niemcy (ogółem ponad 3%, szczególnie w stopach żelaza blisko 5%), podobnie Francja (ogółem ponad 3%, w stopach żelaza - blisko 5%, natomiast w stopach metali nieżelaznych nastąpił wzrost o ponad 2%), Wielka Brytania (spadek o 6,1 %) oraz wszystkie kraje skandynawskie (na poziomie średnio ponad 8%).

Wzrost produkcji natomiast, co istotne wśród czołowych producentów europejskich, odnotowano we Włoszech (2,4%), w Turcji (2,6%, wygenerowany głównie przez wzrost produkcji odlewów ze stopów metali nieżelaznych - 12,5%) oraz dość istotny w Hiszpanii (ogółem blisko 6%).

Występujące tendencje w produkcji odlewów w Europie w latach 2000-2016 przedstawiono na rysunku 5.

Z przedstawionych zależności wynika, że produkcja odlewów w Europie (w przeciwieństwie do produkcji globalnej odlewów) nie powróciła do poziomu sprzed okresu recesji gospodarczej, datowanej na rok 2009. Poziom produkcji w roku 2016 jest o około 20% niższy niż w roku 2007, w którym to odnotowano najwyższą produkcję w ostatnim dziesięcioleciu. Na przestrzeni przedstawionych lat obserwuje się w Europie spadek produkcji odlewów z żeliwa szarego, chociaż w ostatnich latach produkcja z tego tworzywa utrzymuje się na podobnym poziomie. Natomiast znacznie spadła w ostatnim roku produkcja odlewów z żeliwa sferoidalnego i ciągliwego o ponad 10%. Tendencję wzrostową mają od 2009 roku stopy aluminium.

Oceniając produkcję odlewów w poszczególnych krajach Europy można stwierdzić, że na przestrzeni ostatnich lat jedynie w nielicznych krajach wielkość produkcji przekroczyła ich poziom produkcji z roku 2007. Są to m.in. takie kraje jak Polska (około 7%), Turcja (ponad 40%), czy mniejsi producenci - Portugalia (23%) czy Węgry (16%).

Analizując wydajność produkcji odlewów w Europie, liderem pod względem wydajności w przeliczeniu na pracownika jest Hiszpania (80 ton/pracownika), następnie Włochy (71 ton/pracownika) oraz Niemcy i Francja (około 65 ton/pracownika).

W zakresie produkcji odlewów ze stopów żelaza Hiszpania również uzyskuje najlepszą wydajność (powyżej 100 ton/pracownika), następnie Niemcy i Francja (około 95 ton/pracownika). Dobrą wydajnością produkcji odlewów ze stopów żelaza w przeliczeniu na pracownika charakteryzuje się również Turcja, gdzie działa 544 odlewni stopów żelaza, wytwarzających blisko 1,5 mln ton odlewów przy zatrudnieniu ponad 20 000 pracowników. Dosyć wysoką wydajnością charakteryzuje się również jeden z mniejszych producentów - Słowenia (około 100 ton/pracownika), gdzie funkcjonuje tylko 11 odlewni stopów żelaza, zatrudniających 1400 pracowników.

Najsłabszą wydajnością w zakresie produkcji odlewów ze stopów żelaza, zarówno w przeliczeniu na odlewnię, jak i na pracownika, charakteryzuje się Wielka Brytania. Produkcja tego kraju na poziomie 345 tys. ton odlewów ze stopów żelaza realizowana jest w 216 odlewniach zatrudniających 15 000 pracowników.

Z kolei pod względem wydajności produkcji odlewów ze stopów metali nieżelaznych, na czele są Włochy (ponad 60 ton/pracownika). U pozostałych czołowych producentów takich jak Niemcy, Francja, Polska wydajność ta jest na poziomie 30-40 ton/pracownika.

Na rysunkach 6 i 7 przedstawiono obrazowo wydajność w europejskich odlewniach, w podziale na produkcję ze stopów żelaza oraz stopów metali nieżelaznych, szacowanej w koordynatach „wielkość produkcji na odlewnię - wielkość produkcji na pracownika”.

Polska branża odlewnicza na tle rynku europejskiego i światowego jest na podobnym poziomie od wielu lat. Produkcja odlewów od roku 2011 przekracza 1 mln ton i stanowi niezmiennie około 1% produkcji globalnej odlewów oraz 5% produkcji europejskiej. Polska jest szesnastym producentem odlewów na świecie, ósmym w Europie. Wysoką piątą pozycję w Europie zajmuje w zakresie produkcji odlewów ze stopów metali nieżelaznych, szczególnie stopów aluminium. Produkcja odlewów z tego tworzywa stanowi w Polsce znaczną część (ponad 30%) w odróżnieniu od sytuacji w Europie i na świecie (rys. 8). Jest to wynikiem dużego udziału produkcji odlewów dla branży motoryzacyjnej, który wedle szacunków wynosi około 60%.

Polska jest producentem odlewów nastawionym proeksportowo. Ponad 60% odlewów jest sprzedawane na rynki zagraniczne, szczególnie do Niemiec. Eksport do tego kraju stanowi blisko połowę eksportu odlewów.

Najważniejsze wskaźniki charakteryzujące krajowy sektor odlewniczy przedstawiono w tabeli 4.

Literatura

1. Census of World Casting Production. Global Casting Production Growth Stalls. Modern Casting, December 2017
2. SOBCZAK J.J., BALCER E., KRYCZEK A.: Sytuacja odlewnictwa w Polsce i na świecie - stan aktualny, tendencje, prognozy. Przegląd Odlewnictwa, 1-2, 2017
3. WFO Industry Report 2017. Actual Situation of the Worldwide Casting Industry. World Foundry Organization, September 2017
4. Raport CAEF, 2016
5. SOBCZAK J.J., BALCER E., KRYCZEK A.: Sytuacja odlewnictwa w Polsce i na świecie. Stan aktualny - tendencje. Ogólnopolski Dzień Odlewnika, Kraków, 8 grudnia 2017
6. STRĘK F.: Rozwój odlewnictwa w latach 1936-1986. Przegląd Odlewnictwa, 1-2, 2010
7. Roczniki Statystyczne GUS
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

SŁOWA KLUCZOWE I ALERTY

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Odlewnictwo w kraju i na świecie - status quo i tendencje rozwojowe

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!